Türkiye'nin bağımsız ve egemen bir devlet olarak tanınmasını sağlayan Lozan Barış Antlaşması'nın imzalanmasının üzerinden 101 yıl geçti.
Türkiye'nin bağımsız ve egemen bir devlet olarak tanınmasını sağlayan Lozan Barış Antlaşması'nın imzalanmasının üzerinden 101 yıl geçti.
24 Temmuz 1923'te İsviçre'nin Lozan şehrinde imzalanan ve Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerini atan bu antlaşma, 143 madde, bir önsöz ve dört bölümden oluşuyor.
Antlaşmanın önsözünde, devletlerin bağımsızlık ve egemenliğine saygı gösterilmesi prensibi vurgulanıyor. Lozan Barış Antlaşması, Sevr Antlaşması'nın geçersiz hale gelmesiyle Türkiye Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ve Misak-ı Millî'yi itilaf devletlerine resmen kabul ettirdi.
Lozan Barış Antlaşması, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) temsilcileri ile Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya temsilcileri arasında imzalandı. TBMM'yi temsilen İsmet İnönü başkanlığındaki heyette Dr. Rıza Nur Bey ve Hasan Saka yer aldı. Görüşmeler 20 Kasım 1922'de başlamış, ancak boğazlar sorunu, kapitülasyonlar, Musul-Kerkük ve Osmanlı Devleti'nin borçları gibi nedenlerden dolayı kesintiye uğramıştı.
İngiltere’yi temsil eden heyetin başkanı Lord Curzon’un tehdit dolu sözlerine Kurtuluş Savaşının Batı Cephesi Komutanı, Lozan Delegasyonun Başkanı, Dışişleri Bakanı İsmet Paşa, “… Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık, bütün milletler gibi özgürlük ve bağımsızlık istiyoruz…” diyerek Türk Milletinin kararlılığını göstermişti.
23 Nisan 1923'te yeniden başlayan görüşmeler sonunda anlaşmaya varıldı.
Antlaşmaya göre, Suriye sınırı 20 Ekim 1921'de imzalanan Ankara Antlaşması ile belirlendiği şekilde kabul edildi.
Irak sınırının ise ileride İngiltere ve TBMM arasında yapılacak bir görüşme ile belirlenmesine karar verildi. Yunanistan sınırı Mudanya Antlaşması'nda olduğu şekliyle kabul edildi ve Yunanistan, savaş tazminatı olarak Karaağaç'ı Türkiye'ye bıraktı.
Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırıldı ve Bozcaada ile Gökçeada Türkiye'ye bırakıldı. Doğu Anadolu'da bir Ermeni Devleti kurulmasından vazgeçildi.
Fener Rum Patrikhanesi'nin yabancı kiliselerle ilişki kurmaması şartıyla Türkiye'de kalması kabul edilirken, azınlıklara verilen ayrıcalıklar kaldırıldı ve tüm azınlıklar Türk vatandaşı kabul edildi.
İstanbul'daki Rumlar hariç diğer yerlerdeki Rumların Yunanistan'a, Batı Trakya hariç diğer illerdeki Türklerin ise Türkiye'ye gönderilmesiyle iki ülke arasında nüfus mübadelesi gerçekleştirildi.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk'ta Lozan Barış Antlaşması'nı "Türk milleti aleyhine asırlardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması'yla tamamlandığı zannedilmiş bir suikastın yıkılışını ifade eden bir belgedir," sözleriyle tanımlamıştır.
Antlaşma, I. TBMM tarafından imzalanırken II. TBMM tarafından onaylandı.
20 Temmuz 1936'da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Boğazlar konusu da çözüme kavuşturuldu.
Lozan Antlaşması'nın ıslak imzalı nüshası "depozitör ülke" sıfatıyla Fransa tarafından muhafaza ediliyor.
Diğer imzacı ülkelerdeki nüshalar ise antlaşmanın onaylı suretlerinden oluşuyor.
Onaylı suretlerden biri de Dışişleri Bakanlığı Arşivi'nde bulunuyor ve vatandaşların erişimine açık tutuluyor.
Yorum Yazın