Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, eleştiri kültürü ve eleştirel düşüncenin önemine dair değerlendirmelerde bulundu.
Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, eleştiri kültürü ve eleştirel düşüncenin önemine dair değerlendirmelerde bulundu.
Eleştirinin insanın düşünce üstüne düşünmesi anlamına gelen bir üst düşünce becerisi olduğunu belirten Tarhan, bu beceri sayesinde bireylerin bilgiyi pasif olarak kabul etmek yerine aktif bir şekilde sorguladıklarını ve bunun da eleştirel düşünce olarak adlandırıldığını ifade etti.
Prof. Dr. Tarhan, çocukların taklit ve tekrar yöntemiyle öğrenmeye başladığını, soyut düşünceye geçtiklerinde ise sorgulamaya başladıklarını belirtti.
"Çocuklar soru sormaya başladıklarında, ‘Bunu neden yapmalıyım?’ gibi sorular sorarlar.
Eğer ebeveynler bu sorulara sabırla ve açıklayıcı bir şekilde cevap verirlerse, çocuklar sorgulayarak ve anlayarak öğrenirler," dedi.
Eleştirel düşüncenin insanlık tarihinde ilk kez Sokrates tarafından sistematize edildiğini ve bu nedenle "Sokratik sorgulama" olarak adlandırıldığını hatırlatan Tarhan, eleştirel düşüncenin özelliklerini şöyle sıraladı: "Eleştirel düşünce, gelen bilgiyi sorgulamak ve bu bilginin rasyonel, özgün ve analitik olup olmadığını değerlendirmektir.
Eleştirinin rasyonel olması, yani akla uygun ve mantıklı olması gerekir.
Özgün bir eleştiri ise mevcut bilgi ve görüşlerin ötesine geçer ve daha iyiye ulaşmayı hedefler."
Prof. Dr. Tarhan, eleştirinin doğru bir şekilde yapılmasının önemine vurgu yaparak, "Eleştirinin etkili olabilmesi için aktif, amaca yönelik ve organize bir şekilde yapılması gerekmektedir.
Eleştiriler, hakikati ortaya çıkarmak için yapıldığında kişisel ve kurumsal gelişimi destekler," diye konuştu.
Eleştirinin, insanın çevresindeki dünyayı sorgulama ve bilgi edinme arzusunun bir sonucu olduğunu ifade eden Tarhan, "Herkesin bilme ve öğrenme isteği vardır.
Bu özellik, insanların sürekli olarak kendilerini ve çevrelerini daha iyi anlamaya yönelik sorular sormalarına neden olur.
Bu anlamda, eleştirel düşünceyi en çok teşvik eden kutsal metinlerden biri Kur'an-ı Kerim'dir. Kur'an-ı Kerim'de ilk emir ‘Oku’ dur.
Bu da düşünmeyi ve sorgulamayı teşvik eder," dedi.
Eleştirenin belirli bir yeterliliğe sahip olması gerektiğine dikkat çeken Tarhan, "Kanıta dayalı olmayan, sadece hisleri tatmin etmek amacıyla yapılan eleştiriler faydasızdır ve ilişkilere zarar verir.
Başkalarında kusur arayan kişiler, genellikle hayat yolunun başında olanlardır ve henüz eleştirel düşünceyi tam anlamıyla kullanmamaktadırlar," dedi.
Prof. Dr. Tarhan, doğru eleştirinin amacının hakikati anlamak ve ortaya çıkarmak olması gerektiğini vurguladı. "Eleştiri, zeka ve kapasiteyi geliştiren bir süreçtir.
Kutunun dışında düşünmeyi ve alternatif tezler üretmeyi sağlar," diyerek eleştirinin yapıcı olması gerektiğinin altını çizdi.
Son olarak, eleştirinin insan doğasına aykırı olduğunu belirten Tarhan, "İnsanlar kendilerini en iyi, en akıllı görme eğilimindedirler, bu yüzden eleştiriden rahatsız olmaları normaldir.
Ancak, karşı tarafı kötü hissettirmeden nasıl eleştiri yapabileceğimizi düşünmemiz gerekiyor," dedi.
Tarhan, eleştiriyi etkili bir şekilde yapabilmek için uygun dilin kullanılmasının önemine de değinerek, "En ağır sözleri bile en nazik şekilde söylemek mümkündür," ifadelerini kullandı.
Eleştirinin, insanların zihinsel kapasitelerini geliştirmek ve hakikati anlamak için önemli bir araç olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, doğru ve yapıcı eleştirinin hem bireysel hem de toplumsal gelişimi desteklediğini belirterek sözlerini tamamladı.
Yorum Yazın