Bağımlılık; bireyin psikolojik ve ruhsal açıdan olumsuz yönden etkili şekilde belirli bir takıntı davranışı ve eylemi sürekliliğini sürdürme, tekrarlamaya yönelik önlem alınamayacak şekilde istek arzulama ve bu arzuyu devam ettirme biçimidir. Günümüzde bağımlılık uyuşturucu, madde, alkol, sigara ile daha çok gündemde olmuş olsa dahi bu kadarla bilinmemektedir. Bağımlılığı iki gruba ayırmış olursak bunlar; fiziksel ve psikolojik bağımlılık olarak ayrılmış bulunur.
Davranışsal bağımlılıklara baktığımız zaman “ sosyal medya bağımlılığı, seks bağımlılığı, kumar bağımlılığı, yeme ve içme bağımlılığı, pornografi bağımlılığı, alış- veriş bağımlılığı” olmak üzere birçok bağımlılık çeşidi mevcuttur. Bu açıdan baktığımız zaman bağımlılık herhangi bir maddeye bağlanmaksızın da davranışsal açıdan da gerçekleşebilen bir süreçtir.
Bağımlılık bir beyin hastalığı olmakla beraber günümüzün en büyük problemleri arasında da yer almaktadır. Yer alan bu hastalıkta, bağımlı kişiler beynin yapısal ve nörokimyasal değişkenliklere bağlı açıdan istekli madde kullanım eylem davranışı, saplantı ve zorlantılı kullanım biçimine dönüşür. Madde kullanan her bireyin bağımlı olma faktörü yüksektir.
Literatürde bağımlılık biyolojik, sosyal, psikolojik, davranışsal ve genetik sebeplerden dolayı kaynaklandığı yer almaktadır. Bağımlılığın süreçlerinde beynin farklı kısımlarında birtakım değişiklikler gerçekleşmiş olur. Bireyin madde kullanımı eylemi ile ödül mekanizmasının yüksek olarak dopamin salgılanmasına sebep yer alır. Salgılanmış olan dopamin bireyin haz noktasında yoğun şekilde almasına yardımcı olmuş olur.
Bağımlılıkta psikolojik süreçlerden ele aldığımız vakitte bireyin negatif duygularına tahammül edememesi ve bu düşünce, duygudan kaçma eyleminde bulunarak içsel çatışmalar içinde bulunarak inkar noktasıyla keyif verici madde- davranışlara yönelimin artışı görülür.
Vücudun sürekli alışması ve yüksek miktarda alınmasıyla davranışın tekrarı bireyin güncel yaşamını ve problemlerinden kısa süreli uzaklaşması düşüncesi yer alır. Madde kullanım eylemi veyahut bağımlılık geliştirilen davranış sergilenmediği takdirde huzursuzluk hissinin artışı ile beraber bu yapay rahatlamayı tekrarlı deneyimleyerek içinde yer almış sıkıntılı süreçlerden kaçmaya çalışır.
BAĞIMLILIK BELİRTİLERİ
- Herhangi bir davranışın gerçekleşme eylemi veyahut birtakım madde kullanım eylemi adına yoğun istek arzularını kontrol edememek.
- Madde kullanımın gerçekleşmediği noktada gerginlik duygusunun ön planda olması.
- Madde kullanım sonrasında rahatlama ve haz duygularının ortada olması.
- Gün içerisinde zamanın büyük bir çoğunluğunu madde veya davranışa daha çok zaman harcayarak odak noktası haline gelmesi.
- Gün içerisindeki sorumluluklarını aksatması.
- Kontrol duygularında zayıflık ve madde- davranış eylemini azaltmada yeterli olamama.
- Odaklanma sorunları yaşamaları.
Gibi birtakım belirtiler ön plandadır.
Psikolog Nezda Esen
