Damka: Kosova, Sırp Belediyeler Birliğinin kurulmasına karşı çıkmaktadır

Kosova Demokratik Türk Partisi (KDTP) Genel Başkanı ve Bölgesel Kalkınma Bakanı Fikrim Damka Kosova’da kurulması istenen Sırp Belediyeler Birliği ile ilgili yaptığı açıklamada, "Kosova, Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulmasına karşı çıkmaktadır" dedi.

Kosova’nın kuzeyindeki Sırpların siyasi temsilcilerinin, Priştine yönetimi; anlaşmalara uyana ve Sırp Belediyeler Birliği kurulana kadar meclis, hükümet, Kosova’nın kuzeyindeki belediyeler, yargı organları, polis ve idari birimlerden çekileceğini açıklamasının ardından Avrupa Birliği (AB) ve ABD’nin Kosova’da ‘Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulmasına yönelik baskıları sürüyor.

Kosova hükümeti tüm baskılara rağmen böyle bir anlaşmaya varılmayacağı konusunda ise ısrar ediyor.

Kosova’da kurulması istenen Sırp Belediyeler Birliği’nin ülkedeki siyasi otoriteyi bozacağından endişe ediliyor.

Kosova hükümetinde 2 milletvekili ve bir bakanlık göreviyle yer alan Kosova Demokratik Türk Partisi (KDTP) Genel Başkanı ve Bölgesel Kalkınma Bakanı Fikrim Damka, Kosova Meclisi’nde 2013 yılında imzalanan anlaşma metninden bahsederken, “Sırp belediyelere ait bir birliğin oluşturulması konusunda, Brüksel’de imzalanan bir anlaşma metni var.

Bununla ilgili 2015 yılında da aynı anlaşma Meclis gündemindeydi. Fakat Anayasa Mahkemesi’nden bazı maddelerinin anayasaya uygun olmadığı gerekçesiyle bir türlü bu Kosova kurumları içerisinde yani Kosova hükümeti tarafından bu belediyeler birliğinin kuruluşu gerçekleşmedi. Yani bunun bir tüzüğü ve işleyiş şekli konusunda bir adım atılmadı. Tabii ki Kosova’daki hükümetlerin buna sıcak bakmaması, erken seçimlerin olması sebebiyle böyle bir olay olmadı.

Fakat son dönemlerde, bir yıldır ciddi bir uluslararası baskı var. Sırbistan ve Kosova arasında yürütülen bu müzakerelerden sonra Sırbistan tarafının müzakere masasına Sırp Belediyeler Birliği kurulmadığı sürece oturmayacaklarını söylemesinden sonra Kosova tarafından ciddi bir baskı oluştu. Kosova hükümeti hala bu Sırp Belediyeler Birliği’ne Kosova Cumhuriyeti’ne ileriki dönemlerde farklı sonuçlara sebebiyet vereceği için karşı çıkmaktadır.

Sırp etnik unsurunun sadece onlara ait bir Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulması Kosova’daki etnik yapıya zarar verebileceği ve sadece bir etnik yapıyı ayrı bir konumda değerlendireceği için hem kalkınma hem diğer kurumlar açısından doğru olmadığı düşünülmektedir.

Dolayısıyla Kosova hükümeti böyle bir Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulmasına karşı çıkmaktadır. Tabii anayasada Sırplara ayrılmış ayrı haklar mevcut. Bunun içerisinde eğitim, yani kendilerine ait plan programının yapılması, sağlık alanında ikinci derece hastanelerin kurulması Mitroviça’da üniversitenin kurulmasıyla ilgili ve daha diğer haklar konusunda ayrı tanınmış haklar mevcut.

Bu hakların organizasyonu konusunda Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulması için Sırbistan özellikle talep etmektedir. Bu mevcut hakları zaten belediyeler kullanmakta” sözlerine yer verdi.

"Sırp Belediyeler Birliği’nin bizim yasalarımızda referandum yapması mümkün değil"

Yeni bir örgütlenme ya da yeni bir organizasyona gerek olmadığını ifade eden Damka, “Sırp Belediyeler Birliği yani büyük bir kısmı Sırplardan oluşan seçilmiş meclis üyelerinin delege ettiği ayrı bir üst meclis oluşacaktır. Bu meclisin başkanı, bayrağı, amblemi, bütçesi ve bu Sırp Belediyeler Birliği arasında kalkınmaya yönelik eğitim, sağlık, güvenlik, sağlık sigorta gibi konuları tartışabileceği plan program içerisinde adımların atılması konusunda bir üst yapı oluşacaktır.

Bunun bütçesi belediyelerin ödeme şekilleriyle yani üyeler açısından değerlendirecektir. Aynı zamanda uluslararası kuruluşlardan destek, Sırbistan’dan bütçe temini yapılacaktır. Dolayısıyla bunun kendi bir bütçesi oluşacaktır.

İleriye doğru yeni bir Bosna-Hersek ya da bir Sırp Cumhuriyeti haline dönüşür mü şimdiden bunu kestirmek mümkün değil. Ama şöyle bir örnek vermek gerekirse 2008 yılında herhangi bir Sırp Belediyeler Birliği’nden konuşulmaz iken, 2023 yılında böyle bir hukuki yapısı olan Sırp Belediyeler Birliği kuruluyor.

Önümüzdeki 10-15 yıl içerisinde bu nereye gidebilir şimdiden kestirmek mümkün değil. Bu statüsü olan Sırp Belediyeler Birliği’nin tabii ki anayasamıza uygun bir şekilde kurulması, anayasa ve Kosova’daki yasaların çerçevesinde uygunluğu söyleniyor ve öyle olması gerekiyor.

Fakat ileriki dönemlerde Sırp Belediyeler Birliği’nin bizim yasalarımızda referandum yapması mümkün değil. Kendi kendilerine referandum yaparak herhangi başka bir karar almaları Kosova yasalarına uygun olmayan herhangi bir karara da imza atabilir. Ama bunu şimdiden söylemek mümkün değil tabii” dedi.

“Etnik sınırları tekrar gündeme taşıyabilecek bir modelin yaşanmamasını dileriz”

Eğitimini Türkiye’de tamamlayan deneyimli gazeteci Esin Muzbeg Kosova’nın, Sırp Belediyeler Birliği’nin Kosova anayasasına uygun şekilde kurulabileceğini söylediğini hatırlatırken, “Burada bir ikilemi gidermek lazım Sırp tarafı, Sırp Belediyeler Birliği’nin icracı yetkilere de sahip olmasını talep ediyor. Kosova tarafı da Kosova Anayasası’na uygun bir şekilde kurulabileceğini ve bunun etnik motifli olmaması gerektiğini dile getiriyor.

Şu anda bu iki temel düşüncenin bir çatışması yaşanmış oluyor. Bunu sadece ABD olarak düşünmemek lazım, uluslararası toplumun Kosova’nın vermiş olduğu taahhütleri yerine getirmesi gerektiğini dile getiriyor. Kosova’nın zaten Sırbistan’la talep ettiği konu şu: ‘Biz ne kadar zamandır müzakerelerde bulunuyoruz?’ İlişkilerin normalleştirilmesi için bu müzakereler çerçevesinde imzalanan tüm anlaşmaların uygulanması gerekir. Bu anlaşmaların bir tanesi de Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulmasını öngörüyor.

Buradaki uzlaşmaya varılamayan kısım bunun statüsünün ve içeriğinin nasıl olacağı hususu. Dolayısıyla Kosova’nın er ya da geç uluslararası toplumdan gelen talepleri yerine getireceğini düşünüyorum. Ancak bunun icracı yetkilerle donatılmış ve Kosova devletinin içinde ayrı bir Sırp özerkliği oluşturabilecek nitelikte bir birliğin olmaması yönünde bu birliğin teşekkül edeceğini düşünüyorum. Bütün önlemler ve müdahaleler Kosova’nın yapmak istediği bir Bosna-Hersek modelinin olmaması yönünde.

Dolayısıyla bir derneğinde logosu olabilir, başka bir kuruluşunda bir logosu olabilir orada bir sakınca olmaz. Bütçesi de keza zaten her kuruluşun bir bütçesi var. Burada önemli olan buradaki icracı mekanizmaların olmamış olması ve Kosova Anayasası çerçevesinde kurulmuş olması. Dolayısıyla Kosova’nın ileride bu bölgeyi bölecek bir Bosna-Hersek modelindeki gibi bir Sırp Cumhuriyetini oluşturabilecek statüye izin vermemesi yönünde gayret gösteriliyor.

Hükümetin düşme ihtimali her zaman vardır, yeni hükümetlerle yeni modeller ortaya çıkar. Önemli olan husus Kosova’nın nihai bir anlaşmanın modelinin oturtması. Yani bu daha önce farklı bir fikir ve ifadelerle dile getirilmişti. Mesela Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın hem Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’e hem de Eski Kosova Cumhurbaşkanı Haşim Thaçi’’ye gönderdiği mektuplarda bu sınırın düzeltilmesi hususlarının iki taraf için aslında düşünülebileceği, iyi bir fikir olabileceği telkinlerinde bulunmuştu.

Bu gibi konular tekrar tekrar gündeme gelebilir ama Avrupa Birliği’nin (AB) içinde Avrupa’da sınırların yeniden çizilmesi hususuna çok hassas yaklaşılıyor. Çünkü bu başka bölgelerdeki çatışmaları tetikleyebilecek nitelikte. Bu yüzden müzakerelerle bir çözüme ulaşılabilmesi konusunda bir irade var. Kosova tarafı hem sınırların değişmezliği hem de ülke içinde yeni bir ülke oluşturulmaması konusundaki tüm çabaları destekliyor. AB’nin inisiyatifleri de şu anda bu yönde.

Dolayısıyla Kosova’daki Sırpların Kosova vatandaşı olarak tüm haklarının korunacağı ve tüm haklarının geniş bir çerçevede tanımlanabileceği statüye kavuşmaları söz konusu olabilir. Ama bunun haricinde etnik bir çatışmayı körükleyecek, etnik sınırları tekrar gündeme taşıyabilecek bir modelin yaşanmamasını dileriz” ifadelerini kullandı.

"Kosova Cumhuriyeti de Bosna’ya benzetilmek isteniyordu"

Eğitimci Akif Koro, Kosova’da Sırp Belediyeler Birliği kurulmasına yönelik anlaşmasının Kosova Anayasası’na aykırı olduğunu söylerken, "Kosova’da Sırp Belediyeler Birliği kurulmasına yönelik anlaşma 2013 yılında Kosova ve Sırbistan Cumhurbaşkanları tarafından imzalanmış fakat o dönemden sonra bu anlaşma her iki tarafında adım atmamasıyla askıda kalmış bulunmaktaydı. Bilindiği üzere Kosova Cumhuriyeti 2008 yılında bağımsızlığını ilan etmiş. Bağımsızlığın ilan edilmesiyle birlikte daha sonra bu anlaşma imzalandı. Bir nevi Kosova Cumhuriyeti de Bosna’ya benzetilmek isteniyordu. Fakat bu anlaşma Kosova Cumhuriyeti Anayasasına aykırıdır.

Anayasaya aykırı olduğu, AB’nde Sırp tarafından baskı görmesi nedeniyle bu anlaşmanın yürürlüğe girmesi isteniyor şu anda Kosova Cumhuriyeti’nde. Fakat dediğimiz gibi bu Kosova’nın Anayasasına aykırı bir anlaşmadır. Çünkü Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulması demek Sırpların bir nevi kendi başına belediyelerinin, bütçesinin olması ve belediyelerinin kendilerinin yönetmesi gibi bir anlaşmadır. Çünkü Kosova’da yaşayan toplulukların kendi hakları mevcuttur. O haklara, azınlıklarının tümünün saygı duyması gerekmektedir. Bundan ötürüdür ki bu anlaşmanın uygulanması Anayasaya aykırıdır ve uygulanması imkânsızdır” açıklamasında bulundu.

Sırbistan’ın 1998-1999 yılları arasında Kosova’da gerçekleştirmiş olduğu katliam 1999 yılında NATO’nun müdahalesiyle sona erdi. Birleşmiş Milletler (BM) denetimi altına giren Kosova 17 Şubat 2008’de Sırbistan’dan tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etmişti. Ancak iki ülke arasında ilişkilerin normalleşmesi için 19 Nisan 2013’te Brüksel Anlaşması imzalanmıştı. Ancak Kosova hükümeti bazı maddelerin anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle 10 yıldır ‘Sırp Belediyeler Birliği’ konusuna yanaşmamıştı. Son aylarda artan Sırbistan-Kosova gerilimiyle Vucic, müzakerelerin yeniden başlaması için ‘Sırp Belediyeler Birliği’ni şart koşuyor. Kosova’daki ABD Büyükelçiliği de Kosova Başbakanı Albin Kurti hükümetine, anlaşmayı kabul etmeleri yönünde baskılarını sürdürüyor.