Abdullah Coşkunsel, Osmaniye’nin tek saz ustası. 20 yıldır saz yapımı ve saz tamiri ile uğraşan Abdullah Usta iyi bir sazda kaliteli malzemenin ve özenli işçiliğin çok önemli olduğunu söylüyor.
Bize biraz kendinizden söz eder misiniz?
Osmaniyeliyim. 40 yaşındayım. İlk, orta ve lise eğitimimi Osmaniye’de tamamladım. 20 yıldır bu işle uğraşıyorum.
Nasıl başladınız bu işe?
Bu önce bir hobi olarak başladı. Babam saz çalardı. Yani aileden geliyor bu merak. Saz aldım kendime. Çalmaya başladım. Sazda bir arıza oluştu bir süre sonra. Tamir için götürdüm fakat sazın tamirinden memnun kalmadım. Sonra kendim yapmaya karar verdim. Derken tamirden saz yapımına kadar ilerledi iş.
Hobiniz başladığı sırada başka bir mesleğiniz var mıydı?
Aslında ben ayakkabı imalatçısıydım. Ama sonra saz tamiri ve yapımı hobi olmaktan çıkıp esas mesleğe dönüştü.
Nasıl karar verdiniz meslek değiştirmeye?
Kendi ayakkabı imalathanem vardı. Sonra saz tamiri ve yapımı ile uğraştıkça kendime güvenim arttı. 2001 krizinden sonra da tamamen mesleğimi değiştirip bu işi yapmaya başladım. Amatör olarak evde küçük bir atölyem vardı zaten daha önce. Sonra meslek değiştirince profesyonel olarak yapmaya başladım. O zamandan beri de devam ediyorum.
Saz yapımı ve tamiri konusunda bir eğitim aldınız mı?
Eğitim almadım fakat kendi sazımı tamir ettirmek için götürdüğümde sazcıyla ahbap olduk. Onun yanına gide gele de işi iyice öğrendim.
Başka müzik aletleri yapıyor musunuz?
Sadece saz ve kabak kemane yapıyorum.
Saz, Osmaniye’de çok ilgi gösterilen bir müzik aleti mi?
Osmaniye’de büyük şehirlere göre ilgi biraz daha zayıf. Konservatuar olsa belki daha fazla ilgi olur. Gerçi Güzel Sanatlar Lisesinin açılmasının ilginin artmasında etkisi oldu.
Başka bir müzik aleti yapmayı planlıyor musunuz?
Belki ileride yapabilirim. Aslında yarı bağlama yarı gitar olan bir müzik aleti yapmayı planlıyorum. Gerçi bilemiyorum böyle bir müzik aleti yapıldı mı, patenti alındı mı ama böyle bir proje var aklımda.
Sazın yapım aşamaları nelerdir?
İki türlü yapılır saz. Biri tek bir ağaçtan oyularak yapılan saz; oyma saz, diğeri de ağacı dilim dilim biçip, ona ütü ile şekil verip, büküp sonra parçalar bir araya getirilip yapıştırılarak yapılan saz bu da yaprak saz.
Siz hangisini yapıyorsunuz? Hangisini yapmak daha zor?
Biz her ikisini de yapıyoruz. Oyma saz daha zor tabi.
Bu sazlarda ses fark ediyor mu?
Hayır, fark etmez. Her iki sazın da iyisi de kötüsü de bulunabilir.
Hangi ağaçlar kullanılır saz yapımında?
Dut en fazla kullanılan ağaçtır Çukurova’da. Maun, akçaağaç da kullanılıyoruz. Her ağacın ayrı bir tınısı, ses rengi vardır. Biz şu anda çok değişik ağaçların, deneme yanılma yoluyla ses tınısını ölçüyoruz. Bir de sap ve gövde farklı ağaçlardan yapılır. Şu an en iyi sap fırınlanmış gürgen ağacından yapılıyor. Piyasada pek çok saz var tabi. Kalitesiz sazlar da var çok kaliteli olanı da. Biz kaliteli malzeme kullanıyoruz. Mesela vernik yerine polyester kullanıyoruz. Bu da maliyeti artırıyor. Ama daha sağlam daha kaliteli oluyor.
Her yaptığınız saz farklı mı oluyor?
Elbette. Her birinin farklı çıkıyor sesi. Hatta çok emek verdiğiniz bir saz istediğiniz gibi olmayabilir. Daha az emek verdiğiniz bir sazdan çok güzel ses çıkabilir. Tabi bu kullandığınız malzemenin kalitesine de bağlı. Ne kadar iyi malzeme kullanırsanız o kadar iyi sonuç elde edersiniz.
Bir sazın yapımı ne kadar süre alıyor?
Bir hafta, 10 gün ya da 15 gün sürüyor. Oyma sazla yaprak sazın yapımı farklı tabi. Oyma sazın yapımı oyulduktan sonra bitmiyor. En az bir yıl kurumaya bırakıyoruz onu. Sap ve kapak kısmı daha sonra takılıyor. Yaprak saz ise daha kısa sürede yapılıyor. Bekleme süresi yok çünkü kuru ağaç kullanıyoruz.
Saz yapımında sizi zorlayan bölümler nereler?
Saz yapımı el işi olduğu için zahmetli bir iş zaten. Sazın en zor kısmı sapın yapılışı. Düz olması gerekiyor. Buradaki hata sazın kalitesini düşürüyor. Saptaki en küçük bir eğrilik sesin kalitesini bozuyor. Biz buna cızlama diyoruz. Yani sapta sıfır hata olmalı. Şu an piyasada satılan ucuz sazlarda sap hatası çok fazla oluyor. Tabi kaliteli malzeme kullanılması gerekiyor. Sap zamanla eğiliyor, gövde zamanla çöküyor. O nedenle çok önemli kaliteli malzeme kullanımı ve işçilik çok önemli.
Buradaki sazların bazıları uzun saplı bazıları kısa saplı. Bunun nedeni nedir?
Saz ailesinin en küçüğü curadır. Onun daha büyüğü tambura, bağlama, divan sazı meydan sazı diye gitgide büyüyor sazlar. Kısa bağlamalara çöğür denir. Genelde semahlarda çok kullanılır.
En çok tercih edilen saz hangisidir?
Fark etmiyor. Her ikisi de tercih ediliyor. Ama yeni öğrenen biri için uzun bağlama daha temel enstrümandır.
Özel sipariş veren oluyor mu?
Bize profesyonel olanlar geliyor daha çok. Ama özel siparişler pek olmuyor. Biz sazı yaparız müşteri test eder bakar onaylarsa alır onaylamazsa saz bizde kalır. Çünkü sazın sesinin nasıl çıkacağını hiçbir zaman bilemezsiniz.
Siz saz çalıyorsunuz. Kendinize özel saz yaptınız mı?
Ben kendime yaptığım sazların hepsini müşteriler alıp götürdüler. Herhalde “usta kendisine iyisini yapmıştır” diye düşündüler. Şimdi kendime bir tane daha yapıyorum. Ama biz bütün yaptığımız sazlara aynı özeni gösteriyoruz.
Abdullah Coşkunsel irtibat telefonu: (536) 792 27 17
