Edep senden üstün olana hürmet etmek, senden aşağı olana şefkat etmek, dengin olanlarla da güzel geçinmektir.
“Sen ki bir şey istemek için kimsenin kapısına gitmiyorsun, buna şükrâne olarak, kapına gelen yoksulu kovma, ona surat asma, onu tebessümle karşıla…”
Tasavvufun özüne ve gâyesine nazar ettiğimizde; onun mânevî inkişafta esas vâsıtasının “muhabbet”, bu terakkîdeki zirvesinin de “âdâba riâyet” yani edeplenme olduğunu görürüz. Bu itibarla mü’min, gönlünün merkezini Allah ve Rasûlü’ne tahsis edebildiği nisbette ilâhî vuslata nâiliyet yolundadır. Bunun en büyük alâmeti de, nebevî ahlâk ile ahlâklanmaktır.
Edeb Ya Hu cümleciği içinde geçen “Edep” kelimesi, Güzel ahlak, saygı, terbiye, hayâ, nezaket anlamına gelmekte ve İslam’ın ve İslam Peygamberinin gönderilme gayesini teşkil eder. Peygamber efendimiz (s.a.v) bir hadisinde “Ben ancak güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim” buyurmaktadır. Öyle ki Hz. Ayşe’ye “Resulullah’ın ahlakı nasıldı?” diye sorulduğunda, Hz.Ayşe, “Siz Kur’an okumuyor musunuz, O’nun ahlakı Kur’an’dı” buyurmuşlardır. Günümüzde eski hat levhalarında ya da gümüş yüzük ve kolyelerde rastladığımız bu derin anlamlı söz İslam’ın en önemli düsturlarından biridir. Peki nedir Edep? Yunus Emre şu dizelerle anlatıyor;
“İlim meclislerinde aradım, kıldım talep,
İlim geride kaldı, illa edeb, illa edeb.”
Büyük düşünür Hz. Mevlana ise, “Güzellik Mevlâ’nın lûtfudur, nurunun yansımasıdır; edeb ise kişinin gönül aynasıdır” der. Bir Hadis-i Şerif’te “Hiç bir baba çocuğuna güzel terbiyeden daha üstün bir hediye vermiş olamaz” buyrulması ve yine başka bir hadiste “Utanmadıktan sonra dilediğini yap” buyruluyor olması maddi-manevi tüm değerler içerisinde en değerli olan ve her şeyden önce gelenin, ahlak yani edeb olduğunu gösterir.
Güzeli güzel yapan edeptir.
Edep ise, güzeli sevmeye sebeptir. Mevlana
Bu itibarla evvelce tekke ve dergâhların en mühim îkaz levhalarından birisi de; «اَدَبْ يَا هُو» (Edeb yâ Hû!..) idi. Bu ifâde, edebe riâyete çağıran bir îkaz olduğu gibi, aynı zamanda “Yâ ilâhî! Edep lutfeyle!” mânâsında bir niyazdır.
Îmânın özü olan edep duygusu, mü’minin hayâtının her safhasını kuşatan bir haslettir. Bilhassa da ibâdet ve muâmelât hayâtın vazgeçilmesi olması şartıyla
Resulü ikramında buyurduğu üzere din nasihat ve muameledir. Yani bir nevi edep ehli olmaktır.
Allah’tan edebe muvaffak olmayı dileyelim. Edebi olmayan kimse Allah’ın lütfundan mahrumdur.
Edebin ne kadar önemli olduğunu bilseydiniz, Allah’tan rızık yerine edep talep ederdiniz. Hz. Ali
Evet edep nedir biraz acalım mevzuyu
Edep Toplum töresine uygun davranma veya İyi ahlak, incelik, terbiye olarak tanımlanır. İslam'da, hayatın her yönünü kapsayan görgü ve ahlak kurallarıdır. Edep, davranış bağlamında, öngörülen İslami görgü kurallarını ifade eder: "incelik, görgü, ahlak, terbiye, nezaket, sevecenlik". Yani zevc ve zevclerin bir birlerine , evlatların ebevynlerine gösterdikleri nezaket ve inceliğe saygı kurallarına uyumda edepli davranıştır .
Bir kadın edepten daha güzel bir elbise giyinmemiştir. Bir erkek de edepten daha güzel bir servet edinmemiştir. İmam Gazali
Ünlü yazar Elif Şafak bu öğretiye ne kadar çok ihtiyacımız olduğunu şu sözlerle anlatıyor, “Öyle kelimeler var ki, harf öbekleri olmaktan çıktı, gündelik hayatımızın akışını şekillendirmeye başladı. "Hoyrat" bunlardan biri. Hoyratız birbirimize karşı. Ve sağımız, solumuz, önümüz, arkamız.... hoyrat. Yolda yürürken birbirimize bakışımız, evlerimizin çatıları altında birbirimizden söz edişimiz; konuşmalarımız, dedikodularımız, ithamlarımız, önyargılarımız, zanlarımız, yaftalamalarımız, dışlamalarımız....hep ama hep hoyrat. O kadar çok hırpalıyoruz ki birbirimizi, öylesine hırçın bir iklimdeyiz ki.... Halbuki bu arada uzaktan bir yerden sesleniyor eski mi eski bir öğreti.
Tembihliyor usulca."Edeb ya HU edeb!"
MEKKENİN KOMŞUSU
